Çin Devlet Lideri Şi Cinping, G20 Tepesi için gittiği Endonezya’nın Bali Adası’nda ABD Lideri Joe Biden ile yaptığı görüşmede Tayvan probleminin, “ABD-Çin ilişkilerinin siyasi temeli ve aşılmaması gereken ilk kırmızı çizgisi olduğunu” belirtti.
İki önder ortasında 3,5 saat süren yüz yüze görüşmeye ait Çin tarafından yapılan açıklamaya nazaran, Şi görüşmede Tayvan meselesine ait değerlendirmelerde bulundu.
Çin’in topraklarının parçası olarak gördüğü Tayvan ile egemenlik ihtilafının çözümünün tamamen Çin halkının sorunu ve ülkenin “iç işi” olduğunu vurgulayan Şi, “Çin’in temel çıkarı olan Tayvan sorunu, Çin-ABD ilgilerinin siyasi temeli ve aşılmaması gereken birinci kırmızı çizgisidir.” dedi.
Şi, Tayvan ile yeniden birleşmenin, Çin halkının ulusal dirilişi gerçekleştirme ve toprak bütünlüğünü yeniden kurma ülküsünün temeli olduğunu belirterek, “Tayvan’ı Çin’den ayırma arayışında olan her kimse, Çin ulusunun temel çıkarlarını ihlal ediyor demektir ve Çin halkı buna müsaade etmeyecektir.” ifadelerini kullandı.
Tayvan Boğazı’nda barış ve istikrarı arzuladıklarını ve buna bağlı olduklarını vurgulayan Şi, “Ancak Boğaz’ın iki yakası arasındaki barış ve istikrar ile ‘Tayvan’ın bağımsızlığı’ ateş ve su üzere uzlaşmazdır.” diye konuştu.
Şi, Başkan Joe Biden’ın, ABD’nin Tayvan’ın bağımsızlığını desteklemediği, Tayvan’ı Çin ile rekabette veya onu çevrelemek için araç olarak kullanma niyeti olmadığını pek çok kez dile getirdiğini anımsatarak, Washington yönetimini, söylemlerini ve güvencelerini gerçek eylemler ile desteklemeye ve “tek Çin” siyaseti ile ABD-Çin diplomatik bağlarının temelini oluşturan Üç Ortak Bildiri’deki taahhütlerine uymaya çağırdı.
Pelosi’nin ziyareti ve tırmanan gerilim
Biden ve Şi’nin görüşmesi, ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin ağustos başında Tayvan’ı ziyareti nedeniyle iki ülke arasında yaşanan gerilimin ardından yapılan ilk görüşme oldu.
Ada’yı egemenlik alanı olarak gören Pekin idaresi, ABD’den üst düzey bir siyasi yetkilinin ziyaretinin Tayvan’ın bağımsızlığını savunan Ada’daki hükümeti cesaretlendirici bir adım olacağını savunarak ziyaret karşı çıkmış, fakat Pelosi’nin ikazlarına karşın gerçekleştirdiği ziyaret, tansiyonu doruğa çıkarmıştı.
Çin ordusu, ziyaretin akabinde Ada etrafında askeri tatbikatlar başlatmış, 7 gün süren tatbikatlar Ada’nın etrafında fiili abluka oluşturmuştu. Gerçek silah ve mühimmatın kullanıldığı tatbikatlar sırasında Çin ana karasından ateşlenen güdümlü füzeler, Tayvan yakınlarındaki sulara düşmüştü.
Çin idaresi ayrıyeten ziyaret nedeniyle Pelosi ve ailesine de yaptırım uygulayacağını bildirmiş, ABD idaresiyle kimi ikili diyalog ve iş birliği düzeneklerini durdurduğunu açıklamıştı.
Çin-Tayvan anlaşmazlığı
Çin’de İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde Çan Kayşek liderliğindeki Çin Milliyetçi Partisi (Koumintag) güçleri ile Mao Zıdong önderliğindeki Çin Komünist Partisi (ÇKP) güçleri ortasında yaşanan iç savaşta galip gelen Komünistler, 1 Ekim 1949’da Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluşunu ilan etmişti.
İç savaşı kaybeden Koumintag üyeleri ise Tayvan’a yerleşip 1912’de kurulan “Çin Cumhuriyeti” iktidarının Ada’da devam ettiğini ileri sürerek Taipei’de süreksiz hükümet kurmuştu.
Çin Halk Cumhuriyeti’nin, kendi topraklarının parçası olduğunu savunduğu Tayvan, 1949’dan bu yana fiili bağımsızlığa sahip bulunuyor. Çin ana karası ile Tayvan ortasındaki ayrılık ve egemenlik ihtilafı hala sürüyor.
Pekin, “tek Çin” prensibini vurgulayarak Tayvan’ın dünya ülkeleriyle müstakil diplomatik bağlantılar kurmasına, Birleşmiş Milletler ve öteki memleketler arası kuruluşlarda temsil edilmesine karşı çıkıyor, kendisini tanıyan ülkelerin Tayvan ile diplomatik bağlantıları kesmesini kaide koşuyor.
ABD, 1979’da Çin Halk Cumhuriyeti’ni tanıma kararı alarak “tek Çin” siyasetini benimsemiş ve Pekin’i tüm Çin’in meşru hükümeti olarak kabul etmişti. Washington, aynı yıl çıkardığı Tayvan İlişkileri Yasası ile de, Tayvan halkı ile gayrı resmi ekonomik ve kültürel ilişkileri sürdüreceği, Ada’nın öz-savunmasını sağlayacak askeri kapasiteye sahip olması için dayanak sağlayacağı ve bölgedeki statükoyu tek taraflı değiştirmeye yönelik hareketlere karşı çıkacağı taahhüdünde bulunmuştu.
